Seminarium naukowe "Populistyczne komunikowanie polityczne"

Miejsce: Poznań

Data: 10-11 kwietnia 2018 r.

Organizator: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, Zakład Komunikacji Społecznej

W dn. 10-11 kwietnia 2018 r. na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM w Poznaniu odbyło się seminarium naukowe Populistyczne komunikowanie polityczne. Jak wskazywali organizatorzy, wraz z sukcesami wyborczymi partii populistycznych w Europie oraz poza nią wzrosło również naukowe zainteresowanie zjawiskiem populizmu. Podjęto badania zmierzające do zrozumienia tego zjawiska oraz scharakteryzowania poglądów populistycznych aktorów politycznych, jak i wyborców, którzy ich popierają. Badania z tego zakresu prowadziła również dr Michalina Szafrańska, która wzięła udział w seminarium z referatem dotyczącym zjawiska populizmu penalnego.

Z uwagi na złożoność zagadnienia uwagę uczestników konferencji zogniskowano wokół procesu populistycznego komunikowania politycznego, który zachodzi pomiędzy aktorami politycznymi, mediami i społeczeństwem. Jak uzasadniano w zaproszeniu: „Przyjęcie takiej perspektywy badawczej w badaniach nad populizmem pozwala skupić się nie tylko na ideologii (wyrażanej w wypowiedziach i poprzez działania podejmowane przez podmioty polityczne), ale i roli mediów w rozpowszechnianiu tejże ideologii oraz poglądów, postaw i oczekiwań wyborców. Ponadto, pozwala objąć badaniem szeroki zakres podmiotów bez pierwotnego określania, czy są one podmiotami populistycznymi, czy też nie. Ujęcie to zakłada bowiem, że styl populistyczny może być stosowany, w większym lub mniejszym stopniu przez wszystkich aktorów politycznych oraz przez dziennikarzy i obywateli”. Do udziału w seminarium zaproszono badaczy prowadzących badania nad populistycznym komunikowaniem politycznym z różnych naukowych perspektyw, w tym specjalistów z dziedziny nauk politycznych, nauk o komunikacji, nauk prawnych, socjologii czy językoznawstwa. 

Gościem specjalnym konferencji był prof. Gianpietro Mazzoleni z Università degli Studi di Milano – światowej sławy badacz problematyki, który przedstawił referat pt. Populist communication in the age of hybrid media. Przedstawił on wyniki niezwykle interesującej analizy treści zamieszczanych na portalach społecznościowych polityków. Jak wskazywał, dzięki internetowi politycy mają możliwość nawiązania bardziej bezpośredniej relacji z wyborcami, co samo w sobie rodzi pokusę zwrócenia się w kierunku populistycznego stylu komunikacji. Za pomocą skonstruowanego na potrzeby badań indeksu populizmu (obejmował 3 grupy wskaźników: odwołania do ludu, antyelitaryzm, retoryka wykluczenia) oceniano wypowiedzi internetowe polityków w mediach społecznościowych. Analiza wykazała brak znaczących różnic pomiędzy tymi politykami, którzy „uchodzili” za populistów a politykami odżegnującymi się od populizmu, co pokazuje, że retoryka populistyczna przeniknęła do języka polityki jako takiego. Co ciekawe, okazało się również, że politycy wykorzystują nowe media przede wszystkim do tego, by odsyłać do bardziej "wrogich", mocnych treści populistycznych w mediach tradycyjnych, w mniejszym zaś stopniu do prowadzenia niezależnego dyskursu populistycznego.

Pierwsza sesja popołudniowa dotyczyła wyników badań empirycznych nad komunikowaniem populistycznym w Polsce prowadzonych przez pracowników Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Sesja prowadzona była w języku angielskim a rolę moderatora przyjęła prof. UAM dr hab. Agnieszka Stępińska. Referaty dotyczące komunikowania populistycznego komunikowania aktorów politycznych przedstawili: dr Artur Lipiński (Political and discursive opportunities of populism in Poland), prof. UAM dr hab. Agnieszka Stępińska (Media visibility of populism in Poland) oraz dr Jakub Jakubowski oraz Kinga Adamczewska (Paweł Kukiz and populist political communications in social media. Perspectives of political actor and voters). Sesja druga poświęcona została społecznym i kulturowym uwarunkowaniom populizmu. Dr hab. prof. UEK Joanna Dzwończyk z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie zaprezentowała, w jaki sposób dyskurs populistyczny – ukierunkowany na tworzenie podziałów społecznych – stał się alternatywą dla komunikowania petycyjnego. Mgr Natalia Stręk z Uniwersytetu Jagiellońskiego wskazała natomiast w jaki sposób kultura narodowa wpływać może na styl komunikowania populistycznego, zaś dr Szymon Ossowski (UAM), odwołując się do kampanii wyborczej z 2015, zrekonstruował sposób wykorzystania dyskursu populistycznego w praktyce. Wieczorem uczestnicy konferencji spotkali się w restauracji „Wspólny stół” na kolacji.

Drugiego dnia konferencji obrady prowadzone były w trzech sesjach. Pierwsza dotyczyła dyskursywnych aspektów populistycznego komunikowania politycznego, druga – populizmu penalnego, zaś trzecia, różnic i podobieństw populizmu europejskiego i amerykańskiego.

 

W sesji drugiej, dr Katarzyna Witkowska-Rozpara (UW) scharakteryzowała problemy, które wiążą się z definiowaniem populizmu penalnego. Dr Michalina Szafrańska ukazała natomiast problemy metodologiczne towarzyszące badaniu empirycznemu tego zjawiska. Unaoczniła ponadto, w jaki sposób populizm penalny stał się w ostatnich latach narzędziem delegitymizacji sądów w Polsce. Populistyczna retoryka od lat pozwala politykom wykazać się wrażliwością na społeczne nastroje, a zarazem zamanifestować kompetencje przywódcze, poprzez deklarowanie bezwzględności wobec sprawców przestępstw oraz dezaprobaty dla rzekomej pobłażliwości sądów. Populizm penalny przez służył więc długo politykom jako zręczna taktyka poprawy wizerunku lub odwracania uwagi od bieżących problemów społecznych. Ostatnimi czasy jednak, z incydentalnej metody walki o przychylność elektoratu, staje się metodą dekonstrukcji porządku konstytucyjnego. Na koniec, dr Natalia Daśko (UMK) zaprezentowała jeden z efektów penalnopopulistycznej aktyności polskich polityków – rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym.

 

Spotkanie stało się okazją do podzielenia się wynikami wielu ciekawych badań oraz dyskusji nad wyzwaniami, jakie wiążą się z analizowaniem populizmu – zjawiska enigmatycznego o bardzo realnych, negatywnych konsekwencjach.

Data opublikowania: 15.10.2018
Osoba publikująca: Łukasz Dziura