Katedra Socjologii Prawa

W dniu 11 marca 2019 roku w Salach Reprezentacyjnych Pałacu Larischa przy Brackiej 12 w Krakowie odbyła się konferencja naukowa Przestrzenny wymiar prawa, zorganizowana przez Katedry Socjologii Prawa oraz Historii Doktryn Politycznych i Prawnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Było to już kolejne wydarzenie poświęcone popularyzacji w Polsce kierunku badawczego określanego mianem geografii prawnej (legal geography; law and geography), obok wcześniejszych: grupy roboczej pt. „Geografia prawna – przestrzenny wymiar prawa” odbywającej się w ramach XXII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Teorii i Filozofii Prawa „Prawo – polityka – sfera publiczna”, Wrocław, 18-21 września 2016 oraz seminarium Katedry Socjologii Prawa UJ pt. „O prawie i przestrzeni(ach)”, Wadowice, 3-5 czerwca 2017. Tym razem, konferencja była związana z wydaniem przez krakowski Zakład Wydawniczy NOMOS pod koniec 2018 roku tomu Przestrzenny wymiar prawa (red. Michał Dudek, Piotr Eckhardt, Marcin Wróbel). Tom ten stanowiący już trzeci tytuł z serii wydawniczej tworzonej przez Katedrę Socjologii Prawa UJ - obok Aksjologicznego wymiaru prawa (2015, red. Michał Dudek, Mateusz Stępień) oraz Świadomościowego wymiaru prawa (2017, red. Michał Dudek, Katarzyna Struzińska) - jest pierwszą publikacją w literaturze polskiej przedstawiającą geograficzno-prawne analizy wybranych problemów.

Gość honorowy prof. dr hab. Hubert Izdebski (SWPS), będący również recenzentem wydawniczym tomu Przestrzenny wymiar prawa, otwarł konferencję swoim wystąpieniem poświęconym problematyce przemian zasady osobowości prawa w relacji do zasady terytorialności prawa („Współczesne przejawy zasady osobowości prawa”).

Po dyskusji poświęconej wystąpieniu prof. Izdebskiego i krótkiej przerwie, w której tradycyjnie pewne niedomknięte wątki wcześniejszej debaty były kontynuowane, otwarto pierwszy z trzech paneli konferencji. Był on poświęcony związkom prawa i przestrzeni na przykładzie państw i społeczności innych niż Polska, bądź innych niż tzw. główny nurt społeczeństwa. Jan Bazyli Klakla (UJ) odniósł się do dającego się założyć i uprawdopodobnić wpływu, jaki miały przemiany prawa własności gruntu (dekolektywizacja) na odrodzenie systemu prawa zwyczajowego w Albanii, kładąc szczególny nacisk na zjawisko honoru, jak i krwawej zemsty („Dekolektywizacja przestrzeni jako katalizator odrodzenia prawa zwyczajowego w postkomunistycznej Albanii”). Ewa Górska (UJ) przedstawiła natomiast problematykę wpływ polityki Izraela na sytuację miejsca zamieszkania i mobilność przedstawicieli społeczeństwa Beduinów z Pustyni Negew („Prawo jako narzędzie kontroli terytorialnej. Przykład Beduinów z Pustyni Negew”). Marcin Wróbel (UJ), odnosząc się do własnych doświadczeń badawczych z regionu, przedstawił w oparciu o jakie czynniki, również par excellence przestrzenne, można wyjaśniać przemiany tożsamościowe w południowej części Województwa Śląskiego („Tożsamość karpackiego pogranicza w Województwie Śląskim - granice, prawo i instytucje jako aktywni aktanci współczesnych przemian”).

Po przerwie, obrady wznowiono przez otwarcie drugiego panelu, tym razem dotyczącego wyraźniej praktycznych (a nie „tylko” diagnostycznych) implikacji analiz splotów prawa i przestrzeni. Rozpoczęła Magdalena Nazimek (UŁ, Stowarzyszenie NOMADA), która odwołując się do danych empirycznych, przedstawiła jak zachowania dyskryminacyjne, włącznie z działaniami mogącymi być uznanymi za realizujące znamiona przestępstw z nienawiści, wpływają na bytność w przestrzeni publicznej szeroko pojętych migrantów („Wpływ przestępstw motywowanych uprzedzeniami na zmianę zachowań migrantów i migrantek w przestrzeni publicznej”). Następnie, Jakub Mączka (Lider dziedziny "Bezpieczna Przestrzeń" - program poprawy bezpieczeństwa dla miasta Krakowa na lata 2018 - 2020 "Bezpieczny Kraków”) przedstawił jak od strony praktycznej przebiega dotychczasowa realizacja programu „Bezpieczny Kraków”, z szczególnym naciskiem na zastosowanie tzw. prewencji przestępczości przez kształtowanie przestrzeni (crime prevention through environmental design; CPTED) („Bezpieczna przestrzeń bezpiecznego miasta - o wdrażaniu strategii zapobiegania przestępczości przez kształtowanie przestrzeni w Krakowie”). Z kolei, Karolina Kocemba (Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej UWr), odwołując się do przeprowadzonych przez siebie badań wśród studentów prawa na Uniwersytecie Wrocławskim, przedstawiła jaką rolę w edukacji prawniczej i kształtowaniu przyszłych prawników odgrywają wybrane aspekty strony architektoniczno-materialnej budynków, w których odbywają się zajęcia dla studentów („Socjalizacja w przestrzeni edukacji prawniczej”).

Trzeci, ostatni panel grupował wystąpienia ukazujące możliwości „wrażliwości przestrzennej” do analiz problemów z pogranicza problematyki polityczno-prawnej i historyczno-prawnej. Najpierw, Michał Stambulski (Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej UWr) zarysował jak idea mapy i mapowania może być odniesiona do analiz konstytucjonalizmu, przede wszystkim, w sensie pewnej praktyki ustrojowej („Mapowanie konstytucjonalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej”). Filip Cyuńczyk (UW, Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej UWr) przedstawił studium przypadku swoistych walk o odpowiednie – z perspektywy określonych, pozostających w sporze narracji historycznych – oznaczenie Placu Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Białymstoku („Historia pewnego placu. Lokalne spory o pamięć na przykładzie białostockiego Placu Niezależnego Zrzeszenia Studentów”). Piotr Eckhardt (UJ, Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej UWr), odnosząc się do różnorodnych źródeł historyczno-prawnych, omówił, przy użyciu jakich instrumentów prawnych Polska Ludowa reorganizowała przestrzeń tzw. Ziem Odzyskanych, zarówno w sensie materialnej, jak i społecznej przestrzeni („Prawo w przestrzeni „polskiego Dzikiego Zachodu”. Przepisy dotyczące tzw. Ziem Odzyskanych”). Po części dyskusyjnej, konferencja została oficjalnie zamknięta.

Każde z wystąpień spotkało się z zainteresowaniem nie tylko pozostałych referentek i referentów, ale i przybyłych słuchaczek i słuchaczy. Konferencja z pewnością poszerzyła grono polskich badaczek i badaczy nie tylko zainteresowanych problematyką geograficzno-prawną, ale także czynnie prowadzących oryginalne analizy w tym obszarze. W tradycyjnej dla takich wydarzeń, „części” nieoficjalnej odbywającej się po zakończeniu konferencji, organizatorzy i uczestnicy zaczęli wstępnie ustalać kolejne inicjatywy geograficzno-prawne.