Katedra Socjologii Prawa

Przygotowanie projektu badań empirycznych (wraz z narzędziem badawczym) z uwzgędnieniem wszystkich poprzedzających realizację badań etapów procesu badawczego.

Studenci mogą uzyskać dodatkowe punkty za aktywne uczestnictwo w zajęciach.

I. Zajęcia wprowadzające

1. Po co prawnikom i administratywistom metodologia nauk społecznych?

2. Nauka a zdrowy rozsądek; nauki społeczne a wiedza potoczna. Podstawowe błędy w codziennej działalności badawczej człowieka.

3. Osobliwości nauk społecznych:

a) Specyfika przedmiotu nauk społecznych.

b) Wpływ badacza na badane zjawisko.

c) Wpływ badań społecznych na rzeczywistość.

II. Etapy procesu badawczego

1. Omówienie znaczenia znajomości i przestrzegania procedury badawczej.

2. Wyjaśnienie poszczególnych etapów procesu badawczego (na przykładzie badań nad strachem przed przestępczością):

• Wstępne sformułowanie problemu badawczego.

• Uszczegółowienie problematyki badawczej:

a) Wyjaśnienie problemu badawczego (analiza źródeł zastanych, konceptualizacja, pytania szczegółowe).

b) Wybór hipotez (zmienne).

• Operacjonalizacja problematyki badawczej

a) Wybór zbiorowości, w której realizowane będą badania.

b) Wybór zasad analizy.

c) Dobór wskaźników (wskaźniki).

• Wybór metod i technik badawczych.

- Metody (obserwacyjna, korelacyjna, eksperymentalna) a techniki.

- Techniki ilościowe i jakościowe.

• Przygotowanie narzędzi badawczych.

• Pilotaż badań.

• Dobór próby

a) Próba reprezentatywna i niereprezentatywna

b) Schematy doboru próby

• Realizacja badań empirycznych.

• Analiza materiału empirycznego.

• Opracowanie końcowego raportu z badań.

III. Kwestionariusze w badaniach społecznych

1. Typy pytań kwestionariuszowych.

2. Typowe błędy w formułowaniu pytań

a) Wady strukturalne.

b) Wady związane z przyjęciem przez badacza błędnych założeń dotyczących badanej rzeczywistości.

c) Wady związane z nadmierną trudnością pytania.

d) Wady związane drażliwością pytania.

e) Wady wynikające z faktu, iż pytanie sugeruje odpowiedź.

3. Konstruowanie kwestionariusza

a) Struktura kwestionariusza

b) Kolejność pytań

c) Praktyczne wskazówki przy konstruowaniu kwestionariusza

IV. Badania sondażowe – ankieta

1. Ankieta — informacje ogólne

2. Zalety i wady badań ankietowych na tle innych technik badawczych

3. Rodzaje ankiet (ze względu na sposób ich rozprowadzania)

4. Realizacja badań ankietowych

V. Badania sondażowe - wywiad kwestionariuszowy

1. Rodzaje wywiadów (kwestionariuszowy/pogłębiony/swobodny)

2. Charakterystyka wywiadu kwestionariuszowego jako techniki badawczej

3. Różnice między wywiadem bezpośrednim a telefonicznym

4. Sztuka prowadzenia wywiadu

5. Trudności w prowadzeniu wywiadów kwestionariuszowych

a) Efekt ankieterski

b) Zakłócenia w komunikacji między ankieterem a respondentem

c) Zakłócenia w komunikacji pomiędzy ankieterem a badaczem

6. Czynniki zewnętrzne zakłócające komunikację między ankieterem a respondentem

• Makrospołeczne

• Mikrospołeczne

7. Przygotowanie i kontrola ankieterów

8. Typologia respondentów w badaniach sondażowych

VI. Wywiady jakościowe: indywidualny i grupowy

1. Badania jakościowe

2. Rodzaje wywiadów jakościowych

3. Indywidualny wywiad pogłębiony

a. Wady i zalety wywiadu pogłębionego

b. Kwalifikacje osoby prowadzącej wywiad

c. Prowadzenie wywiadów pogłębionych - praktyczne wskazówki

4. Zogniskowane wywiady grupowe

a. Przebieg zogniskowanego wywiadu grupowego

b. Warianty badań fokusowych

c. Style prowadzenia FGI

d. Wady i zalety zogniskowanych wywiadów grupowych

VII. Obserwacja

1. Definicja obserwacji i jej charakterystyka

2. Rodzaje obserwacji

a) Obserwacja standaryzowana i niestandaryzowana

b) Obserwacja w warunkach sztucznych i w warunkach naturalnych

c) Obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca

3. Czynniki obniżające wartość danych obserwacyjnych

a) Następstwa apercepcji

b) Podstawowy błąd atrybucji

c) Niedostateczne kompetencje badacza

VIII. Eksperyment

1. Definicja. Eksperyment klasyczny

a) Zmienna zależna i niezależna

b) Pretest i posttest

c) Grupa eksperymentalna i grupa kontrolna (+ dobór uczestników)

2. Odmiany schematów eksperymentalnych

3. Trafność w badaniach eksperymentalnych

a) Źródła nietrafności zewnętrznej

b) Źródła nietrafności zewnętrznej

4. Słynne eksperymenty w psychologii społecznej

5. Etyczne granice eksperymentu

IX. Analiza treści

1. Charakterystyka analizy treści

2. Ilościowa i jakościowa analiza treści

3. Etapy analizy treści

4. Wady i zalety analizy treści

X. Etyka i polityka w badaniach społecznych

1. Podstawowe zasady etyczne

a) Zasada dobrowolnego uczestnictwa

b) Ochrona badanych przed doznaniem krzywdy

c) Zasada anonimowości i poufności badań

d) Zasada rzetelności w analizie i prezentacji badań

2. Kontrola przestrzegania norm etycznych

3. Badania społeczne a polityka

a. Badania politycznie niepoprawne

b. Polityka jako zagrożenie dla obiektywizmu badacza

c. Badania społeczne jako przedmiot instrumentalizacji

d. Evidence-based policy

Materiał podstawowy:

1. Treści przedstawiane podczas warsztatów.

2. E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003 (fragmenty)

Literatura uzupełniająca (fragmenty):

1. E. Babbie, Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009

2. J. Błachut, Problemy związane z pomiarem przestępczości, WoltersKluwer, Warszawa 2007

3. H. Domański, K. Lutyńska, Andrzej W. Rostocki (red.), Spojrzenie na metodę. Studia z metodologii badań socjologicznych, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999

4. Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Poznań 2001

5. K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy. Przygotowanie i sprawdzanie narzędzia badawczego, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985

6. D. Maison, Zogniskowane wywiady grupowe, Jakościowa metoda badań marketingowych, Warszawa 2001

7. M. Malikowski, M. Niezgoda (red.), Badania empiryczne w socjologii, Wybór tekstów, WSSG, Tyczyn 1997

8. A.N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Zysk i S-ka, Poznań 2004

9. S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001,

10. Z. Skawiński, P. Sztabiński, F. Sztabiński (red.), Podręcznik ankietera, Warszawa 2000

11. L. Sołoma, Metody i techniki badań socjologicznych. Wybrane zagadnienia, Wyższa Szkoła Pedagogiczna,

Olsztyn 1995

12. A. Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002

13. A. Sułek, K. Nowak, A. Wyka (red.), Poza granicami socjologii ankietowej, Instytut Socjologii UW,

Warszawa 1989

14. J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 2010